Luchtakoestiek

Samenvatting

Vanaf de eerste wereldoorlog tot in de dertiger jaren van de vorige eeuw speelde luchtakoestiek een belangrijke rol in de luchtverdediging. De plaatsbepaling van wapendragende luchtvaartuigen zoals vliegtuigen en luchtschepen vanaf de grond kon niet worden uitgevoerd bij nacht of bewolking. Omdat radar nog moest worden uitgevonden, diende het zien te worden aangevuld met het horen gebruikmakend van het geluid van de motoren.

 

Luchtakoestiek (1927 – 1940; 1970+)

 
Vanaf de eerste wereldoorlog tot in de dertiger jaren van de vorige eeuw speelde luchtakoestiek een belangrijke rol in de luchtverdediging. De plaatsbepaling van wapendragende luchtvaartuigen zoals vliegtuigen en luchtschepen vanaf de grond kon niet worden uitgevoerd bij nacht of bewolking. Omdat radar nog moest worden uitgevonden, diende het zien te worden aangevuld met het horen gebruikmakend van het geluid van de motoren.

Vanaf 1927 tot 1940 is door Ir. J.L. van Soest en zijn medewerkers op de Vlakte van Waalsdorp onderzoek gedaan ten behoeve van deze manier van vliegtuigopsporing, omdat reeds bestaande fabrieksapparatuur niet voldeed aan de verwachtingen van de Koninklijke Landmacht. Het onderzoek op dit gebied is door Van Soest vastgelegd in een uitgebreid archief èn in een verzameling van vele voor het onderzoek gemaakte componenten en restanten van apparatuur, die bewaard zijn gebleven. Navraag door leden van het museumteam bij oud-medewerkers die de onderzoeken gedeeltelijk hebben meegemaakt leverde niet genoeg informatie op om de onderzoeken te kunnen beschrijven. Door het museumteam is in 1993 begonnen met de bestudering van het archief van Van Soest. De verslaggeving door Van Soest is zeer uitgebreid, zelfs dagelijkse activiteiten zijn in kleine verslagen, de zogenaamde Meetgebouw-rapporten, vastgelegd. Door Van Soest bewaarde componenten waarvan het doel niet meer bekend was, hebben daardoor weer betekenis gekregen.

In het bij het museum aanwezige archief van Van Soest is veel terug te vinden, maar ook niet alles. Het naar zijn model ontwikkelde luistertoestel heeft bij de Nederlandse industrie een verdere ontwikkeling doorgemaakt, waarbij Van Soest als adviseur een belangrijke rol heeft gespeeld. Ook is er in het archief weinig terug te vinden over de ervaringen van de toestellen in de praktijk. Nader onderzoek door het museumteam heeft toch één en ander aan het licht gebracht. Hieronder volgen de historische technische ontwikkelingen aangevuld met ervaringen door militairen:

Na de Tweede Wereldoorlog, volgde ander type onderzoek bij TNO naar luchtakoestiek:

 

Voorbeeld van een groot luisteroor voor het waarnemen van het geluid van naderende luchtschepen of vliegtuigen. Dit toestel werd in Japan gebruikt. Foto: Illustrated London News van 5 september 1936.
Voorbeeld van een groot Japans luisteroor voor het waarnemen van het geluid van naderende luchtschepen of vliegtuigen. Foto: Illustrated London News van 5 september 1936.