TNO-PML: Het muurreliëf
Muurreliëf in de hal van het PML te Rijswijk
In de hal van het TNO Prins Maurits Gebouw te Rijswijk bevindt zich een muurreliëf met Prins Maurits en Simon Stevin, omgeven door diens baanbrekende uitvindingen. Dat muurreliëf is ontworpen door Prof. L.O. Wenckebach en H.J. Etienne. Het muurreliëf is vervaardigd door de ‘Koninklijke Aardewerkfabriek De Porceleyne Fles‘ (Royal Delft) te Delft.
Frits Benschop, redacteur van het TNO PML personeelsblad “Bericht in Zicht”, schreef in 2000 een artikel over “Henk Etienne (1895-1968): Een veelzijdig Delfts beeldhouwer“. Daarin staat ook zijn speurtocht naar het ontstaan van het muurreliëf beschreven.
Hij schreef: “De speurtocht naar de levensloop en het werk van de Delftse beeldhouwer H.J. Etienne verliep niet volgens een weloverwogen plan maar berustte louter op toeval. Voor mij als redacteur van het instituutsblad van het Prins Maurits Laboratorium TNO in Rijswijk was het voor de hand liggend om een aantal korte bijdragen aan de naamgever van het laboratorium te wijden. Op het Prins Maurits Laboratorium wordt toegepast natuurwetenschappelijk onderzoek ten behoeve van de landsverdediging uitgevoerd. Op het Prins Maurits Laboratorium (PML) wordt toegepast natuurwetenschappelijk onderzoek ten behoeve van de landsverdediging uitgevoerd. Door de naam van de prins aan het laboratorium te verbinden wordt de staatsman geëerd die in de strijd tegen de Spanjaarden als eerste de hulp inriep van een natuurvorser in de persoon van Simon Stevin (1548-1620).
Prins Maurits van Oranje (1567-1625), de legeraanvoerder van de Republiek der Zeven Verenigde Nederlanden, gaf leiding in de strijd tegen de Spanjaarden. Hij boekte vele overwinningen. Maurits van Oranje bleek een uitstekende strateeg en wist een voor die tijd hoogst-modern, professioneel, goed getraind Staatse Leger in te richten. Daarbij maakte hij geregeld gebruik van zijn wiskundige inzichten en deed een beroep op wetenschappers als Simon Stevin (1548-1620) om de krijgskunde te hervormen.
In het herdenkingsboek, uitgegeven bij het 15-jarig bestaan van de Rijksverdedigingsorganisatie TNO in 1962, staat vermeld dat op 4 oktober 1957 in de hal van het Prins Maurits Gebouw te Rijswijk een muurreliëf onthuld is, ontworpen door Prof. L.O. Wenckebach en H.J. Etienne en vervaardigd door de ‘Koninklijke Aardewerk-fabriek De Porceleyne Fles’ te Delft. De beide ontwerpers zijn thans overleden en we moeten bovendien bedenken dat in die tijd veel zaken alleen mondeling geregeld werden.
Tot onze verrassing werd bij Koninklijke Porceleyne Fles de notitie gevonden waaruit bleek dat de bijdrage van dit bedrijf aan het vervaardigen van dit kunstwerk bestaan heeft uit het bakken van de klei en de glazuurlagen. Een tweede verrassing was dat de zoon van H J. Etienne jarenlang als wetenschappelijk medewerker bij TNO heeft gewerkt en thans genietend van zijn pensioen mij veel over de loopbaan van zijn vader kon vertellen.”
“Als zoon van de ontwerper van het muurreliëf schat hij met redelijke zekerheid in dat de gang van zaken met betrekking tot de plaquette destijds als volgt is verlopen. In 1956 vond de eigenaar van het Prins Mauritsgebouw het passend om in de hal de samenwerking tussen defensie en natuurwetenschap bij de landsverdediging zichtbaar vast te leggen. Voor de hand liggend werd gekozen voor de samenwerking tussen Prins Maurits en Simon Stevin. Stevin was de eerste door de stadhouder voor landsverdediging ingeschakelde natuurwetenschapper.
In 1956 had H.J. Etienne in Delft al vele opdrachten tot het vervaardigen van beeldhouwwerken uitgevoerd en hij genoot een ruime bekendheid. Het was dan ook heel voor de hand liggend dat hij via zijn ‘baas’ L.O. Wenckebach de opdracht kreeg. Waarschijnlijk is men met het idee om de samenwerking tussen Prins Maurits en Simon Stevin vast te leggen naar Wenckebach gegaan en heeft deze vervolgens in de bibliotheek de wapenfeiten van Stevin in tekst en prent verzameld en de verdere uitwerking aan zijn assistent Etienne overgedragen. Wetende dat de vader H.J. Etienne veel aandacht schonk aan het eindresultaat is het vrijwel zeker dat er veel proefmonsters naar de Porceleyne Fles gegaan zijn. Immers de opgebrachte verflaag ondergaat ten gevolge van verhitting tijdens het glazuren een kleurverandering die nooit helemaal te voorspellen is.”
Bronnen
- 15 jaar rijksverdedigingsorganisatie TNO 1947-1962
- Frits Benschop, “Henk Etienne (1895-1968): Een veelzijdig Delfts beeldhouwer“, Delfia Batavorum (2000)
- PML Vaarwel